معنی ضرب المثل هرکسی را بهر کاری ساختند چیست و آیا این ضرب المثل به معنای تسلیم شدن در برابر تقدیر است؟

در ادامه داستان ضرب‌المثل‌ها، این بار به سراغ یکی از ضرب المثل های معروف ایرانی می‌رویم: هر کسی را بهر کاری ساختند. این ضرب المثل در واقع برگرفته از دفتر سوم مثنوی معنوی مولانا است:

هر کسی را بهر کاری ساختند / مهر آن را در دلش انداختند
دست و پا بی میل جنبان کی شود / خار و خس بی آب و بادی کی رود
گر ببینی میل خود سوی سما / پر دولت بر گشا همچون هما
ور ببینی میل خود سوی زمین / نوحه می‌کن هیچ منشین از حنین

داستان دقیقی که این بیت ریشه در آن داشته باشد وجود ندارد، با این حال، حکایات مختلفی پیرامون آن نقل شده است که در ادامه به معروف‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.
‌

داستان ضرب المثل هر کسی را بهر کاری ساختند

الاغی در چمنزار مشغول چریدن بود که ناگهان گرگی بر او ظاهر می‌شود و قصد شکار او می‌کند. الاغ باهوش با دیدن گرگ خود را به لنگی می‌زند و چون گرگ علت لنگیدن را از او می‌پرسد چنین پاسخ می‌دهد: «موقع پریدن از پرچین تیغی به پایم رفته و اگر می‌خواهی آن تیغ در دهانت نرود باید آن را دربیاوری.» گرگ که فریب الاغ را خورده، پای او را بلند می‌کند تا تیغ را درآورد. در این حال، الاغ لگدی به دهان گرگ می‌زند و دندان‌هایش را می‌شکند. بنابراین، گرگی که قصابی می‌دانست، نباید وارد امر طبابت می‌شد.
‌

معنی ضرب المثل هر کسی را بهر کاری ساختند

هر کسی علایق، استعدادها و مهارت‌های خاص خود را دارد و بهتر است در مسیر شکوفایی آنها گام بردارد. از نظر عرفانی، این ضرب المثل به این معناست که هر کسی میل و علاقه‌ای در دل دارد و هیچ میل و علاقه‌ای بی‌حکمت نیست. اگر میلی نسبت به انجام کاری در خود احساس می‌کنی، باید بدانی خداوند توانایی انجامش را هم به تو ارزانی داشته. همان‌طور که خار و خس با نیروی آب و باد به حرکت درمی‌آید، این نیروی علاقه باعث حرکت در مسیری خواهد شد که برای تو تعیین شده.
‌

آیا این ضرب المثل به معنای تسلیم شدن در برابر تقدیر است؟

گفتیم که هر کسی باید در مسیری که برای او تعیین شده گام بردارد. اما آیا این به معنای تسلیم شدن در برابر تقدیر است؟ پاسخ به این سوال منفی است. هر کسی را بهر کاری ساختند به معنای جبرگرایی و تسلیم شدن در برابر تقدیر نیست و قوه اختیار را نفی نمی‌کند؛ چرا که همان طور که مولانا می‌فرماید این مسیر می‌تواند به سمت آسمان یا زمین باشد. انسان علایق و استعدادهای مختلفی دارد و باید در مسیری گام بردارد که با این علایق و استعدادها هماهنگ باشد. اما انتخاب مسیر در نهایت با خود ماست.
‌

ضرب المثل هر کسی را بهر کاری ساختند در جاهای دیگر

ضرب المثل هر کسی را بهر کاری ساختند معادل‌هایی در زبان‌های دیگر نیز دارد. مثلاً:

• در زبان انگلیسی: Every man to his trade.
• در زبان آلمانی: Jeder ist seines Glückes Schmied.
• در زبان فرانسوی: Chacun son métier.

در قرآن، احتمالاً نزدیکترین آیه به معنای این ضرب المثل آیه 164 سوره صافات است که به نقل از فرشتگان می‌فرماید: هیچ یک از ما نیست مگر براى او مقامی معیّن است.
‌

همچنین ببینید:

داستان و معنی کار نیکو کردن از پر کردن است

داستان ضرب المثل از تو حرکت از خدا برکت
‌