هر کسی استعدادها و مهارت‌های خودش را دارد. با کشف به‌موقعِ توانایی‌ها و علایق خاص کودکتان بهتر می‌توانید در خانه، مدرسه و جامعه کمکش کنید. اگر نمی‌دانید که کشف استعداد کودکان را چطور می‌توان انجام داد، نگران نباشید.
در این مقاله با معرفی انواع استعدادها به شما نشان خواهیم داد که چگونه استعدادها و توانایی‌های کودک خود را کشف کنیم و با پرورش این استعدادها او را برای ساختن آینده‌ای بهتر آماده کنیم. از این طریق نه تنها استعداد کودکمان را کشف می‌کنیم و آنها را برای آینده آماده می‌کنیم بلکه حتی می‌توانیم به جوابی ریشه‌ای برای این سوال مهم برسیم که چگونه استعداد خود را کشف کنیم.
نشانه‌های یک کودک بااستعداد
اگر فکر می‌کنید فرزند شما استعدادی طبیعی دارد، برای کشف استعداد کودک خود باید به دنبال این ویژگی‌ها در او باشید.
کودکان می‌توانند در همه زمینه‌ها، و نه فقط در زمینه‌های علمی، بااستعداد باشند. آنها معمولاً در بسیاری از این ویژگی‌ها با یکدیگر وجه اشتراک دارند:
- حافظه خوب
- هوشیاری بالا
- داشتن دایره لغات بالا در سن کم
- حساسیت زیاد
- تفکر انتزاعی
- کنجکاوی زیاد
- قابلیت خوب حل مسأله
- یادگیری سریع
شروع کشف استعداد کودکتان
1. برای کشف استعداد کودکتان، او را در کلاس‌های فوق برنامه متعددی ثبت نام کنید
یکی از بهترین روش‌ها برای کشف استعداد کودک تان این است که او را در فعالیت‌های متعدد و بسیار متنوع مشغول کنید. شما می‌توانید این کار را به‌صورت رسمی یا غیررسمی انجام دهید. از این طریق، نه تنها می‌توانید عملکرد کودکتان را در موقعیت‌های مختلف ببینید، بلکه همچنین متوجه می‌شوید که کودکان به چه چیزهایی بیشتر علاقه دارد.
- کودک خود را در کلاس‌های ورزشی، هنری و فکری ثبت نام کنید.
- امکان انجام فعالیت‌های مختلف را برای کودک خود مهیا کنید. اما اگر از انجام برخی از این فعالیت‌ها خودداری کرد، بهتر است روی آن فعالیت تجدید نظر کنید.
- با این که ثبت نام کودک در فعالیت‌های متعدد چیز خوبی است، اما اطمینان حاصل کنید که کودکتان بیش از حد درگیر و متعهد نشود و وقت کافی برای کودکی کردن داشته باشد.
- اجازه دهید کودکتان با کودکان و همسالان در سطوح مختلف فرهنگی و اقتصادی بازی کند. همیشه امکانش هست که کسی با پس‌زمینه متفاوت فعالیتی را معرفی کند که کودکتان در آن زمینه برتری داشته باشد.
2. بازی کردن کودکتان را تماشا کنید
وقت بگذارید و بازی کردن کودکتان را تماشا کنید. ببینید چگونه بازی می‌کند و چه کارهایی انجام می‌دهد. بازی کودکتان را بی‌اهمیت یا بی‌معنی فرض نکنید. شیوه‌های بازی یک کودک می‌تواند علایق طبیعی و شخصی، هوش و توانایی‌های او را بازتاب بدهد. وقتی کودکتان را تماشا می‌کنید:
- از کارهای جالبی که کودکتان در زمان بازی انجام می‌دهد یادداشت بردارید. بازی کودکتان چه خصوصیت‌هایی دارد؟ آیا بازی او فکری و حساب‌شده است یا دراماتیک و احساسی؟ از این طریق می‌توانید بینش قابل توجهی نسبت به قابلیت‌های او به دست بیاورید.
- چه ارتباط موضوعی یا شغلی از کارهای کودکتان دستگیرتان می‌شود؟ اگر کودکتان به چیدن لگوهای خانه‌سازی بر اساس رنگ علاقه دارد و به کوچکترین جزئیات ساختمانش اهمیت می‌دهد، شاید او دارای قابلیت‌های طبیعی سازمانی است.
- کودکتان را در بازی‌های مختلف تماشا کنید. همچنین، ببینید که با سایر کودکان چگونه بازی می‌کند.
3. با کودکان درباره این صحبت کنید که چه کاری دوست دارد انجام بدهند و فکر می‌کنند چه کاری را خوب انجام می‌دهند
معمولاً، کودکتان بهترین بینش را نسبت به قابلیت‌های خودش دارد. این واقعیت را دست کم نگیرید که فرزندتان ممکن است خود و استعدادهایش را بهتر از هر کس دیگری بشناسد. حداقلش این است که کودکتان چیزهایی را که دوست دارد و چیزهایی را که دوست ندارد می‌داند. اهمیت آنها کمتر از استعداد ذاتی نیست.
- از کودکتان بپرسید فکر می‌کند در چه کاری بهترین است و از چه کاری بیشتر از همه خوشش می‌آید. طوری سوال را طرح کنید که تفاوت بین دوست داشتن و استعداد داشتن مشخص باشد.
- از کودکتان بپرسید که آیا به نظرش در همه ورزش‌ها خوب است و همچنین بپرسید از چه ورزشی بیشتر خوشش می‌آید.
- از کودکتان بپرسید که آیا فکر می‌کند در هنر (نقاشی، موسیقی و…) خوب است و آیا از انجام کارهای هنری لذت می‌برد.
- ممکن است کودکتان نتواند آنچه را که در آن خوب است به‌خوبی بیان کند. به هر حال، اگر از فعالیت‌های خاصی خوشش می‌آید، این می‌تواند نشانه‌ی استعدادی باشد که او از آن آگاهی ندارد.
کشف استعداد کودک از طریق نظریه هوش چندگانه
1. با نظریه‌های انواع هوش آشنا شوید
در اوایل دهه 1980 میلادی، هاوارد گاردنر با انتشار کتابش با عنوان «نظریه هوش چندگانه» (Theory of Multiple Intelligences) دنیای آموزش را تغییر داد. نظریه او در آغاز هفت نوع هوش را پایه‌ریزی کرد. او معتقد است که هر فرد از نظر تجربه و ابراز هوش در حوزه‌های مختلف متفاوت است.
2. توانایی دیداری-فضایی کودک خود را دریابید
به این فکر کنید که آیا کودک شما قابلیت‌های دیداری و فضایی فوق‌العاده‌ای دارد. افراد دارای این قابلیت ممکن است در سایر فعالیت‌ها عملکرد خوبی از خود نشان ندهند، اما در فعالیت‌هایی که جنبه بسیار بصری دارند می‌درخشند. افراد با این نوع هوش می‌توانند در مسیرهای شغلی خاصی قرار بگیرند و در آنها بسیار موفق شوند. در نظر بگیرید که:
- آیا فرزند شما دوست دارد چیزهایی را طراحی کند، به نقشه‌ها نگاه کند، نقاشی بکشد یا کاغذ را خط‌خطی کند؟
- ممکن است کودکتان فعالیت‌هایی را دوست داشته باشد که به او امکان ساختن ماکت‌ها یا نمودارها را می‌دهد.
- شاید کودکتان آینده روشنی در کار به‌عنوان معمار یا طراح گرافیک داشته باشد.
3. توانایی بینافردی کودکتان را در نظر بگیرید
هوش بینافردی به معنی تونایی یک فرد در برقراری ارتباط و تعامل با دیگران است. همه این استعداد را ندارند. اگر کودک شما قابلیت‌های بینافردی خوبی دارد پس شاید بهتر باشد او را در برنامه‌های خاصی شرکت دهید که این استعداد را در او پرورش می‌دهند. در نظر بگیرید که:
- آنها ممکن است از رهبری کردن یا سازماندهی کارها لذت ببرند.
- شاید آینده شغلی روشنی در زمینه بازاریابی، مدیریت یا سیاست در انتظار کودک شما باشد.
4. آیا کودکتان هوش درون‌فردی دارد؟
افراد با هوش درون‌فردی در درک از خود و انگیزش‌های خود بسیار خوب هستند، و معمولاً برای یافتن مسیر و هدایت، به درون خود رجوع می‌کنند. کودکانی که هوش درون‌فردی دارند ممکن است به‌اندازه‌ی سایر کودکان به فعالیت‌های گروهی علاقه نداشته باشند.
- اگر کودکتان هوش درون‌فردی دارد، احتمالاً به مطالعه، یادگیری خود-متکی و تحلیلِ علت‌ومعلولی علاقه‌مند است.
- کودک شما ممکن است یک نویسنده یا متفکر بااستعداد باشد. او را در برنامه‌های نویسندگی خلاق شرکت دهید یا تشویقش کنید که جمع‌آوری یک کلکسیون را شروع کند.
- سعی کنید کودکتان را از فعالیت‌های خود-ساخته‌شان منصرف نکنید. شاید آنها باید جهان را با واژگان خودشان بفهمند.
5. آیا کودکتان یک متفکر منطقی یا ریاضیاتی است؟
متفکران منطقی یا ریاضیاتی معمولاً در تفکرشان بسیار حساب‌شده هستند. آنها مسائل را استدلال می‌کنند. فعالیت‌ها را محاسبه می‌کنند و پیامدها را در نظر می‌گیرند. اگر معتقد هستید کودکتان یک متفکر منطقی یا ریاضیاتی است، پس باید استعدادهایش را شکوفا کنید. در نظر بگیرید که:
- آیا کودکتان به‌صورت انتزاعی فکر می‌کند؟
- آیا کودکتان دوست دارد روابط بین چیزها و انسان‌ها را بکاود؟
- کودکتان شاید دوست داشته باشد چیزها را تجربه و آزمایش و مسائل را حل کند.
- کودکتان ممکن است در آینده تبدیل به یک دانشمند یا ریاضیدان شود.
6. آیا کودکتان یک متفکر جسمانی-حرکتی است؟
متفکران جسمانی-حرکتی کنترل بالایی روی بدن‌شان، هماهنگی بین چشم و دست و دامنه‌ی حرکتی‌شان دارند. آنها می‌توانند با دقت و مهارت با ابزار و اشیاء کار کنند. به‌علاوه، در نظر بگیرید که:
- آیا کودکتان دوست دارد چیزهایی را با دست بسازد، و آیا می‌تواند با دقت با دستش کار کند؟
- افراد دارای هوش جسمانی-حرکتی از طریق فعالیت فیزیکی به‌خوبی می‌توانند ارتباط برقرار کنند و یاد بگیرند.
- کودکان دارای هوش جسمانی-حرکتی احتمالاً در جایی که می‌توانند از دستان‌شان استفاده کنند یا به‌صورت فیزیکی چیزها را بسازند عملکرد خوبی دارند. آنها ممکن است به جراح، مکانیک یا مجسمه‌ساز بزرگی تبدیل شوند.
7. آیا کودکتان دارای هوش زبانی است؟
افراد دارای هوش زبانی تسلط بالایی روی زبان و کلمات از خود نشان می‌دهند. آنها می‌توانند ایده‌ها را به‌شیوایی بیان کنند، با گوش دادن و خواندن یاد بگیرند و معمولاً از مراوده با دیگران لذت می‌برند. هوش زبانی را با کودک دردسرساز حاضرجواب اشتباه نگیرید. آنها ممکن است فقط سعی در یادگیری یا برقراری ارتباط داشته باشند.
- کودکان دارای هوش زبانی ممکن است به نوشتن و نقل شعر، صحبت کردن در میان جمع یا خواندن علاقه‌مند باشند.
- کودک شما ممکن است یک سیاستمدار یا شاعر بالقوه باشد.
- استعداد کودکان دارای هوش زبانی را با شرکت دادن آنها در فعالیت‌هایی که در آنها امکان نوشتن، خواندن یا اجرا هست، شکوفا کنید.
8. آیا کودکتان دارای هوش موسیقیایی است؟
افراد دارای هوش موسیقیایی فوق‌العاده به صدا، ریتم و همه چیزهای شنیداری حساس هستند. آنها معمولاً جذب موسیقی و چیزهای موزیکال می‌شوند.
- آیا کودکتان شیفتگی به موسیقی از خود نشان می‌دهد؟
- آیا کودک شما می‌تواند با مهارت ساز بنوازد یا به‌صورت درست و کوک آواز بخواند؟
- کودکتان را در کلاس‌های موسیقی ثبت نام کنید یا کاری کنید که عضو گروه سرود یا موسیقی مدرسه بشوند.
توانایی‌ها و هوش کودکتان را ارزیابی کنید
1. برای کشف استعداد کودک خود یک آزمون هوش از او بگیرید
کودکتان را در یک آزمون رسمی آی‌کیو ثبت نام کنید. تست آی کیو با این هدف طراحی شده که یک ایده‌ی کلی از هوش فرزندتان در اختیارتان قرار دهد. از این نقطه نظر، هوش به معنای توانایی‌های شناختی و سرعت پردازش اطلاعات یک شخص است.
اساساً، تست آی‌کیو قرار است هوش کلی را اندازه‌گیری کند و نه دانش یا سواد عمومی.
- وقتی کودکتان را به تست آی‌کیو می‌برید، باید بدانید که این فقط یکی از اَشکال ارزیابی توانایی‌ها و استعداد ذاتی است.
- باید بدانید که تست آی‌کیو ممکن است خوانش کامل یا دقیقی از توانایی‌های کودکتان به دست‌تان ندهد. این آزمون باید در کنار سایر روش‌های ارزیابی قرار بگیرد تا بتوانید به درک کاملی از توانایی‌ها و استعدادهای کودک خود برسید.
- این نکته را هم در نظر بگیرید که این انتقاد نسبت به تست‌های آی‌کیو مطرح شده که آنها نسبت به گروه‌های فرهنگی یا قومی خاصی تبعیض‌آمیز هستند، و بهتر است با زبانی که کودکتان نسبت به آن بیشترین تسلط را دارد ارائه شوند.
2. کودکتان را در یک آزمون استعدادیابی ثبت نام کنید
آزمون‌های استعدادیابی نوع دیگری از ارزیابی رسمی برای اندازه‌گیری توانایی‌ها و استعدادهای کودکتان هستند. آزمون‌های استعدادیابی برای اندازه‌گیری میزان توانایی فرد در توسعه مهارت خود در یک کار یا حوزه موضوعی خاص به کار می‌روند.
از این نظر، بسیاری از آزمون‌های استعداد با تست‌های آی‌کیو فرق دارند. این آزمون‌ها تصویر روشن‌تری از توانایی کودکتان در یافتن مهارت در موضوعات، کارها یا شیوه‌های تفکر به دست خواهند داد.
3. نمرات فرزندتان را بررسی کنید
کمی وقت بگذارید و نمرات فعلی و گذشته کودک خود را جمع‌آوری و آنها را ارزیابی کنید. سعی کنید الگوی نمره‌ها را در طول زمان در درس‌هایی مثل فارسی، ریاضی، علوم و اجتماعی در نظر بگیرید.
با این کار ایده‌ای درباره مهارت و توانایی کودکتان به دست خواهید آورد. به هر حال، موقع نتیجه‌گیری درباره‌ی نمرات کودکتان، باید به یاد داشته باشید که علاوه بر این که نمرات ایده‌ای از توانایی کودک به شما می‌دهند، می‌توانند بازتاب‌دهنده‌ی این موارد نیز باشند:
- علایق کودک شما
- توانایی معلم
- زمان و محیطی که درس در آن ارائه می‌شود
4. برای کشف استعداد کودک خود با معلم یا مربی او صحبت کنید
صرف نظر از نمره کودکتان، معلم‌ها و مربی‌ها می‌توانند راهنمای خوبی برای پی بردن به علایق و توانایی‌های کودکتان باشند. به هر حال، آنها احتمالاً در یک فضای آموزشی و تربیتی نسبت به شما وقت بیشتری با کودکتان صرف کرده‌اند.
- جلسه ملاقاتی را با معلم یا مربی کودک خود ترتیب دهید.
- از آنها درباره علایق و توانایی‌های کودکتان بپرسید.
- از آنها بپرسید که به نظرشان چرا کودک شما در یک حوزه قوی است یا در حوزه دیگر ضعیف.
همچنین ببینید: بهترین بازی های خانگی / 15 بازی داخل خانه که برای انجامشان به وسیله خاصی نیاز ندارید!
همچنین ببینید: معرفی بهترین بازی‌های محلی ایران / هفت بازی محبوب خارج از خانه