نویسنده: کیوان نیک طبیعت
‌

بازی های محلی میراث ارزشمند فرهنگ ما هستند که در جمع‌های خانوادگی، محله‌ها، مدرسه و طی سفر، باعث نزدیکی افراد به یکدیگر می‌شوند و علاوه بر ایجاد لحظاتی شاد و خاطره‌انگیز، در رشد قوای جسمانی، یادگیری کار گروهی و پرورش مهارت‌های ارتباطی و خلاقیت کودکان نیز تأثیر به‌سزایی دارند.

در دنیای امروز و با توجه به کم‌تحرکی و کاهش فعالیت فیزیکی کودکان، لزوم توجه به چنین بازی‌هایی بیش از پیش احساس می‌شود. در این مقاله، با برخی از بهترین بازی های بومی محلی برای کودکان و نوجوانان و بازی های محلی قدیمی آشنا می‌شویم که باعث تحرک و نشاط افراد شده و علاوه بر به جا گذاشتن خاطرات شیرین به پرورش استعداد کودکان کمک می‌کنند.

🟠 نکته: اکثر بازیهای محلی معرفی‌شده در این فهرست مناسب رده سنی ب و بالاتر (هفت سال به بالا) است، اما کوچکترها هم با در نظر گرفتن شرایط خاص می‌توانند این بازی‌ها را انجام بدهند.

بازی محلی هفت سنگ

گروه سنی: 7 سال به بالا
تعداد بازیکنان: حداقل شش نفر (تعداد بیشتر هیجان بیشتر)
ویژگی‌های بازی: به چالش کشیدن مهارت‌های حرکتی، فعالیت بدنی قابل توجه، یادگیری کار تیمی
‌

بازی هفت سنگ از معروف‌ترین و سرگرم‌کننده‌ترین بازی های اصیل ایرانی و بازی های بومی محلی است که از قرن‌های گذشته بازی می‌شده. این بازی محلی علاوه بر آمادگی جسمانی، مهارت افراد را در نشانه‌گیری، جاخالی دادن و کار گروهی به چالش می‌کشد. هفت سنگ در نقاط مختلف ایران و به اشکال مختلفی بازی می‌شود که در اینجا سعی می‌کنیم کامل‌ترین نسخه‌ی این بازی را شرح دهیم.
‌

قوانین بازی هفت سنگ

بازیکنان هفت سنگِ کوچک و نسبتاً تخت را پیدا می‌کنند و آنها در یک نقطه مشخص روی هم می‌چینند. آنها به دو گروه با تعداد مساوی تقسیم می‌شوند. بازیکنان یک تیم در یک سمت سنگ‌ها به‌صورت نیم‌دایره می‌نشینند (تیم آبی در شکل زیر). در سمت دیگر، به فاصله 4 متر یا بیشتر از سنگ‌ها، خطی کشیده می‌شود و بازیکنان تیم رقیب (تیم قرمز در شکل زیر) همگی پشت آن خط می‌ایستند.

هر یک از اعضای تیم قرمز به نوبت پشت خط قرار می‌گیرد و توپی را در اندازه توپ تنیس به سمت سنگ‌ها پرتاب می‌کند. تا زمانی که توپ یکی از اعضای تیم به سنگ‌ها برخورد کند این رویه تکرار می‌شود. اگر هیچ کدام از اعضای تیم قرمز نتواند توپ را به سنگ بزند جای دو تیم عوض می‌شود.
‌

با برخورد توپ به سنگ‌ها و ریختن آنها همه‌ی اعضای هم‌تیمی پرتاب‌کننده توپ (تیم قرمز) شروع به فرار می‌کنند. تیم مقابل که پشت سنگ‌ها نشسته (تیم آبی)، پس از برخورد توپ به سنگ‌ها باید به‌سرعت توپ را بگیرد و با توپ اعضای تیم مقابل را دنبال کند.

هدف تیم دارنده توپ (تیم آبی) این است که با زدن توپ به تمام اعضای تیم رقیب برنده بازی شود و در مقابل، هدف تیم پرتاب‌کننده توپ (تیم قرمز) این است که تا قبل از برخورد توپ به تمام اعضای تیم خودی، همه سنگ‌های ریخته‌شده را مجدداً روی یکدیگر بچیند.
‌

بازی هفت سنگ با وجود قوانین ساده‌اش می‌تواند مهارت‌های تیمی بازیکنان و میزان ازخودگذشتگی آنها را به چالش بکشد.

تکنیک‌های جالب بازی هفت سنگ

بازی هفت سنگ با وجود قوانین ساده‌اش می‌تواند مهارت‌های تیمی بازیکنان و میزان ازخودگذشتگی آنها را به چالش بکشد. تیم پرتاب‌کننده برای چیدن سنگ‌ها باید اول توپ را از سنگ‌ها دور کند. بنابراین بعضی از بازیکنان تیم باید با فداکاری حواس تیم مقابل را به خود جلب کنند و با کشاندن توپ به سمت خودشان به هم‌تیمی‌های خود فرصت نزدیک شدن به سنگ‌ها را بدهند.

در مقابل، تیم دارنده توپ به‌خوبی می‌داند که درصورت در پرتاب غیردقیق توپ به سمت تیم حریف یا پاس نادرست به هم‌تیمی، ممکن است توپ به‌شدت از سنگ‌ها دور شود و کل تیم ببازد. بنابراین، در این بازی نحوه قرارگیری افراد در زمین بسیار مهم است.

حتی ممکن است اعضای تیم نقشه‌ای زیرکانه بکشند و بین خود جمع شوند و توپ را زیر لباس یکی از اعضا پنهان کنند! در این حالت، هر کدام از اعضای تیم آبی به یکی از اعضای تیم مقابل نزدیک می‌شوند و تیم مقابل باید حدس بزند توپ دست کیست! و ناگهان یکی از اعضای تیم آبی توپ را رو کرده و به یکی از بازیکنان تیم حریف حمله می‌کند! بازیکنان برای زدن توپ به تن حریف حتی می‌توانند روی قدرت دوندگی و سرعت‌شان حساب باز کنند و با دنبال کردن یک بازیکن و رسیدن به او، توپ را در حالی که همچنان در دست‌شان است به بدن او بزنند.
‌

پایان بازی هفت سنگ

یک دست بازی هفت سنگ زمانی تمام می‌شود که تمام سنگ‌ها توسط تیم قرمز دوباره روی هم چیده شوند، که در این صورت تیم قرمز برنده است، یا توپ به همه اعضای تیم قرمز برخورد کند (که در این صورت تیم آبی برنده است).
‌

بازی رابط

گروه سنی: 7 سال به بالا
تعداد بازیکنان: حداقل هشت نفر (تعداد بیشتر هیجان بیشتر)
ویژگی‌های بازی: یادگیری کار تیمی و رهبری گروه همراه با فعالیت بدنی
‌

یکی از هیجان انگیزترین بازی های محلی ایران که شاید نسبت به سایر بازی‌های این فهرست کمتر شناخته شده باشد بازی رابط نام دارد. پس از پایان امتحانات مدرسه، هر سال رسم داشتیم که با بچه‌های محل در محوطه‌ای بزرگ با گچ زمین رابط بکشیم و باقی سال را در آن زمین بازی کنیم!

این بازی محلی پرهیجان علاوه بر تحرک بالا و رشد جسمانی، می‌تواند در پرورش مهارت‌های ارتباطی، رهبری گروه و کار تیمی موثر باشد.
‌

روش کشیدن زمین بازی رابط

مهمترین نکته قبل شروع بازی رابط این است که باید زمین آن را با دقت بالایی بکشید و تا جای ممکن اندازه‌ها و نسبت‌ها را در آن رعایت کنید. هر چه زمین بازی را دقیق‌تر بکشید، بازی مفرح‌تری را تجربه خواهید کرد!  

مطابق شکل زیر، زمین بازی رابط یک مستطیل بزرگ است که به مربع‌هایی هم‌اندازه تقسیم می‌شود. اندازه ضلع هر مربع حدود 3 متر است و در حدود نیم متر فضا برای حرکت تیم آبی بین مربع‌ها وجود دارد. تعداد مربع‌ها باید به‌‌اندازه‌ی مجموع تعداد بازیکنان هر دو تیم یا بیشتر باشد. برای مثال، در یک رقابت 6 در مقابل 6 نفره به حداقل 12 مربع در زمین نیاز است. برای جذابیت بیشتر بازی توصیه می‌شود تعداد مربع‌های بیشتری در زمین وجود داشته باشد و این تعداد کمتر از 10 نباشد.
‌

مهمترین نکته قبل شروع بازی رابط این است که باید زمین آن را با دقت بالایی بکشید! هر چه زمین بازی را دقیق‌تر بکشید، بازی مفرح‌تری را تجربه خواهید کرد!

قوانین بازی رابط

بازیکنان به دو تیم با تعداد مساوی تقسیم می‌شوند. هر چه تعداد بازیکنان بیشتر باشد، بازی هیجان‌انگیزتر خواهد بود و بهتر است تعداد اعضای هر تیم حداقل 4 نفر باشد.

در ابتدا دو سردسته از هر گروه انتخاب می‌شوند. سردسته‌ها اعضای تیم خود را انتخاب می‌کنند. مطابق شکل، اعضای تیم آبی در داخل زمین مستقر می‌شود. هر عضو تیم آبی مجاز است در یکی از خطوط عرضی بین مربع‌ها قرار بگیرد و فقط می‌تواند در عرض مستطیل و محدوده آبی رنگ حرکت کند (با موافقت طرفین، بازیکنان کوچکتر می‌توانند دو نفره در یک خط عرضی بایستند). محدوده حرکتی سردسته گروه آبی در محدوده آبی خط طولی مستطیل است. در صورتی که یکی از محدوده‌های آبی عرضی خالی باشد (به دلیل کم بودن تعداد اعضای تیم یا سوختن یکی از اعضا)، سردسته می‌تواند به آن محدوده نیز وارد شود. همچنین، فقط سردسته می‌تواند داخل اولین محدوده عرضی آبی شود. در صورت خروج پای هر یک از افراد گروه آبی از محدوده خودشان آن فرد می‌سوزد و از بازی خارج می‌شود.

قبل از شروع بازی رابط تمام اعضای گروه قرمز در بیرون زمین (در سمت چپ مستطیل رابط مطابق شکل بالا) قرار می‌گیرند و منتظر دست دادن سردسته گروه آبی با سردسته خودشان می‌مانند. سردسته گروه آبی با قرار گرفتن در مرکز اولین محدوده عرضی آبی، با سردسته گروه قرمز دست می‌دهد و از این لحظه بازی شروع می‌شود!
‌

با شروع بازی اعضای تیم قرمز از خط عرضی سمت چپ مستطیل وارد زمین بازی می‌شوند. هدف تیم قرمز این است که حداقل یکی از اعضای تیم، بدون این که دست اعضای تیم آبی به او بخورد داخل تمام مربع‌ها پا بگذارد و از سمت چپ زمین (همان منطقه ورود به زمین) خارج شود. در مقابل، هدف بازیکنان تیم آبی این است که اجازه ندهند اعضای تیم آبی از سدشان عبور کنند. آنها سعی می‌کنند همه اعضای تیم قرمز را با تماس دست خود از بازی خارج کنند.

اعضای تیم قرمز تنها مجازند که در محدوده سبز حرکت کنند و اگر پای هر کدام از اعضای این تیم روی محدوده آبی یا خط برود، یا این که کلا از زمین خارج شوند، آن بازیکن می‌سوزد و از بازی خارج می‌شود.
‌

تکنیک‌های بازی رابط

هر تیم برای برد در بازی رابط روش‌ها و استراتژی‌های خاص خودش را دارد و سردسته‌ها نقش پررنگی در رهبری و برد تیم ایفا می‌کنند. تیم آبی برای ایجاد سد بهتر و متوقف کردن اعضای تیم قرمز در جایی میان زمین به‌شکل Ϟ مستقر می‌شوند. همزمان بازیکنان تیم قرمز با راهنمایی سردسته‌شان از جناحین به مدافعان فشار می‎‌آورند تا زمانی که یکی از آنها فرصت رد شدن از سد پیدا کند.

بعد از رد شدن یک یا دو بازیکن تیم قرمز از سد تیم آبی، ممکن است سردسته تیم آبی فرمان تغییر موقعیت به بازیکنان تیمش بدهد چرا که ممکن است بازیکنی از تیم قرمز از پشت آنها رد بشود. همچنین سردسته آبی با ذکاوت و چالاکی‌اش می‌تواند کاری کند که یکی از اعضای تیم قرمز درون یک مربع در تله سه عضو گروه آبی قرار بگیرد.

در این موقعیت، سه مدافع آبی می‌توانند عضو قرمز را در گوشه مربع گیر بیاندازند، و در حالی که پایشان درون محدوده آبی است دستانشان را روی زمین بگذارند و مارمولک وار روی زمین بخزند تا در نهایت بتوانند دست خود را به عضو گروه قرمز بزنند.

عضو تیم قرمز گیرافتاده در مربع می‌تواند بپرد چون فقط در صورتی می‌سوزد که دست اعضای تیم آبی به بالای زانوی او برخورد کند و چه بسا بتواند با یک پرش جانانه از چنگال مارمولک‌ها خلاص شود!
‌

پایان بازی رابط

اگر تنها یکی از اعضای تیم قرمز بتواند با پا گذاشتن درون همه مربع‌های زمین از محل ورود خارج شود، تیم قرمز برنده آن دست از بازی است.
اگر دست اعضای تیم آبی به همه اعضای تیم قرمز برخورد کند یا همه اعضای تیم قرمز به نحوی از بازی خارج شوند، تیم آبی برنده آن دست از بازی است.
بعد از هر دست جای دو تیم عوض می‌شود و هر تیم که به تعداد برد مشخصی برسد (مثلاً 3) برنده بازی خواهد بود.
‌

بازی محلی الک دولک

گروه سنی: 10 سال به بالا
تعداد بازیکنان: حداقل شش نفر (تعداد بیشتر هیجان بیشتر)
ویژگی‌های بازی: به چالش کشیدن مهارت‌های حرکتی و ورزشی
‌

اَلَک دولَک از بازی های محلی قدیمی و بازی سنتی ایرانی است که با چوب انجام میشود و از قدیم در مناطق مختلف ایران بازی می‌شده. این بازی محلی که با دو تکه چوب با نام‌های «الک» و «دولک» بازی می‌شود، نسبت به سایر بازی‌های محلی به مهارت بیشتری نیاز دارد، بنابراین بهتر است رده سنی در آن لحاظ شود.

بازی الک دولک در نقاط مختلف ایران با اسامی و اشکال مختلفی اجرا می‌شود (مثلاً در بوشهر این بازی را با عنوان «چوکیلی» می‌شناسند). در اینجا سعی می‌کنیم کامل‌ترین نوع این بازی را شرح دهیم.
‌

آماده‌سازی بازی الک دولک

یک تکه چوب راست کوچک با طول 20 الی 30 سانتی‌متر به نام «الک» را روی دو عدد آجر که با فاصله تقریباً یک وجب به موازات یکدیگر هستند قرار می‌گیرد (در بعضی نقاط ایران به جای قرار دادن آجرها، گودالی در زمین کنده می‌شود و الک روی گودال قرار می‌گیرد).

یک تکه چوب بلندتر به‌طول 70 سانتی‌متر الی 1 متر به نام «دولک» نیز در دست بازیکن شروع‌کننده قرار می‌گیرد.
‌

بازی الک دولک نسبت به سایر بازی‌های محلی به مهارت بیشتری نیاز دارد، بنابراین بهتر است رده سنی در آن لحاظ شود.

قوانین بازی الک دولک

بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند. یک تیم که شروع‌کننده‌ی بازی است (تیم قرمز در شکل بالا) و با دولک به الک ضربه می‌زند، تیم امتیازگیرنده است و تیم دیگر که منتظر پرتاب شدن دولک می‌ماند (تیم آبی در شکل بالا) باید جلوی امتیاز گرفتن تیم مقابل را بگیرد. سردسته‌ی تیم امتیازگیرنده با حالتی شبیه بازی گلف کمی خم می‌شود و چوب دولک را زیر چوب کوچک (الک) قرار می‌دهد و پس از تمرکز کافی آن را به‌اندازه مناسب به بالا پرتاب می‌کند و به‌هنگام پایین آمدن الک، مشابه توپ بیسبال در هوا به آن ضربه می‌زند.

اعضای تیم حریف (تیم آبی)، که در شعاع چند متر دورتر از محل ضربه، الک‌زن را دوره کرده‌اند، سعی می‌کنند الک را قبل از رسیدن به زمین در هوا بگیرند. اگر یکی از اعضای تیم موفق به این کار شود (به این کار اصطلاحاً «بُل گرفتن» می‌گویند)، آنها برنده می‌شوند و جای دو تیم عوض می‌شود. اما اگر الک روی زمین بیفتد، یکی از اعضای آن تیم باید چوب الک را بردارد و از همانجا آن را به سمت محل اولش (آجرها یا گودال) پرتاب کند طوری که تا جای ممکن نزدیک به آنجا روی زمین فرود بیاید.

مجددا بازیکن الک‌زن سعی می‌کند با دولک چوب الک را در هوا بزند. اگر موفق به این کار نشود نوبت او تمام می‌شود و یکی از هم‌تیمی‌هایش جای او را می‌گیرد و فاصله‌ی بین الک تا محلی که چوب الک از آنجا زده شده با دولک اندازه‌گیری می‌شود و به اندازه هر تعداد دولک یک امتیاز به تیم الک‌زن می‌رسد. اگر الک‌زن موفق به زدن چوب در هوا بشود، علاوه بر حفظ نوبتش در دست بعدی، با دور کردن الک از محل اولیه‌اش امتیاز بیشتری برای تیمش به ارمغان می‌آورد.

نحوه امتیازشماری به این صورت است که با چوب دولک، فاصله‌ی بین الک تا محلی که چوب الک از آنجا زده شده را اندازه می‌گیرند. مثلاً اگر الک در فاصله 10 دولکی به زمین افتاده باشد، تیم امتیازگیرنده 10 امتیاز به دست می‌آورد. 

اگر فرد الک‌زن در شروع دست نتواند الک را در هوا بزند یا از دایره مشخص‌شده بیشتر پرتابش کند، اصطلاحاً «سوتی» داده. تعداد خطای سوتی برای هر بازیکن بنا بر قرار بین بازیکنان می‌تواند متغیر باشد. مثلاً 3 سوتی برای افراد با مهارت کمتر و 1 سوتی برای افراد با مهارت بیشتر. در صورت به حد نصاب رسیدن تعداد سوتی‌های فرد الک‌زدن، تیم او می‌سوزد و جای خود را به تیم حریف می‌دهد.
‌

پایان بازی الک دولک

بنا به قرارداد بین دو تیم، روی یک امتیاز (مثلاً 100) موافقت می‌شود و اولین تیمی که بتواند به آن امتیاز برسد برنده بازی خواهد بود.
‌

بازی گانیه

گروه سنی: 7 سال به بالا
تعداد بازیکنان: حداقل شش نفر (تعداد بیشتر هیجان بیشتر)
ویژگی‌های بازی: فعالیت بدنی قابل توجه
‌

بازی گانیه از بازی های بومی محلی ساده و مفرحی است که آمادگی جسمانی شما را به چالش می‌کشد و می‌توان آن را در مدارس و در زنگ‌های تفریح بازی کرد. در این بازی سنتی هدف این است که افراد یک تیم با یک پا به افراد تیم مقابل برسند و آنها را از بازی خارج کنند.
‌

روش بازی گانیه

قوانین بازی محلی گانیه بسیار ساده است. افراد به دو گروه تقسیم می‌شوند و زمینی برای بازی تعیین می‌شود (منطقه سبز در شکل زیر). اندازه‌ی زمین بازی بسته به تعداد افراد می‌تواند متغیر باشد. هر چه تعداد بازیکنان بیشتر باشد به زمین بزرگتری نیاز است. به‌عنوان مثال در یک بازی 5 در مقابل 5 نفره یک زمین 9 در 9 متری (به‌اندازه زمین والیبال) مناسب است. این زمین همچنین می‌تواند دایره‌ای باشد.
‌

یک تیم داخل زمین و یک تیم بیرون زمین قرار می‌گیرد. سپس یکی از اعضای تیم مهاجم با یک پا و پرش‌کنان (به‌صورت لی لی) داخل زمین شده و شروع می‌کند به دنبال کردن اعضای تیم مقابل. او باید بتواند تا آنجا که توان دارد دنبال اعضای تیم حریف کند و دستش را به آنها بزند. اگر نتوانست این کار را کند از زمین خارج می‎شود (می‌سوزد) و نوبت به ورود هم‌تیمی بعدی‌اش می‌رسد.

در صورتی که دست یا دو پای فرد مهاجم به زمین بخورد او می‌سوزد. همچنین هر فرد از تیم مقابل در صورت خارج شدن از محدوده مشخص شده یا تماس با فرد مهاجم از بازی خارج می‌شود.
‌

پایان بازی گانیه

یک دست بازی تا جایی ادامه پیدا می‌کند که در نهایت تمام اعضای یک تیم بسوزند و بازی به نفع تیم مقابل تمام شود.
‌

بازی زو (کبدی یا بَده بَده) تقریباً قوانینی مشابه بازی گانیه دارد با این تفاوت که بازیکن از گروه حمله‌کننده (گرگ) به جای لی لی کردن با نگه داشتن نفس و گفتن «زو» وارد زمین می‌شود و سعی می‌کند تا قبل از بند آمدن نفسش یکی از افراد تیم مقابل (بره‌ها) را با دست بزند. به‌محض برخورد با یکی از اعضا، سایر بره‌ها باید گرگ را تا قبل از خارج شدن از زمین بگیرند و درون زمین نگه دارند تا زمانی که از نفس بیفتد و «زو»یش قطع شود. در صورت خروج گرگ از زمین، بره یا بره‌هایی که با او تماس پیدا کرده‌اند می‌سوزند و در صورت گیر افتادن گرگ در زمین، گرگ می‌سوزد و بازی با ورود گرگ‌های دیگر ادامه پیدا می‌کند.
‌

بازی استوپ هوایی

گروه سنی: 5 سال به بالا
تعداد بازیکنان: حداقل سه نفر (تعداد بیشتر هیجان بیشتر)
ویژگی‌های بازی: فعالیت بدنی قابل توجه
‌

بازی استوپ هوایی یا استوپ آزاد بازی بسیار مهیجی است که می‌تواند خاطرات شیرینی را رقم بزند. نسخه ساده‌تری از این بازی «همه بدو» نام دارد، اما ما در اینجا نسخه کاملتر بازی را شرح می‌دهیم. برای انجام این بازی فقط به یک توپ نیاز است و از آنجایی که این بازی تیمی نیست، به تعداد افراد خیلی زیادی هم نیازی ندارد، اما مثل اکثر بازی‌های دیگر، هر چه تعداد بازیکنان بیشتر باشد، جذابیت بازی بیشتر خواهد شد!
‌

قوانین بازی استوپ هوایی

بازیکنان در یک محوطه نسبتاً باز دور هم جمع می‌شوند. فضا باید به حد کافی بزرگ باشد که هر بازیکن بتواند به اندازه‌ی حداقل 10 متر از وسط زمین دور شود. یک نفر به‌عنوان شروع‌کننده‌ی بازی توپی در اندازه توپ والیبال را در دست می‌گیرد و همزمان که آن را به بالای سرش پرتاب می‌کند نام یکی از بازیکنان حاضر را صدا می‌زند.

بازیکنی که اسمش خوانده شد باید پیش از برخورد توپ با زمین آن را در هوا بگیرد. سایر بازیکنان بنا به دلیلی که در ادامه خواهیم گفت، موقع پرتاب توپ سعی می‌کنند به‌سرعت از محل پرتاب دور شوند. بازیکنی که نامش خوانده شد اما باید بماند و سعی کند توپ را قبل از برخورد به زمین بگیرد. اگر موفق به انجام این کار شد، مثل فرد قبلی نام یکی از حاضران را همراه پرتاب توپ صدا می‌کند و خودش فرار می‌کند (و این در حالی است که شاید بعضی از بازیکنان از آنجا دور شده باشند).

اگر آن بازیکن موفق به گرفتن توپ در هوا نشد و توپ به زمین برخورد کرد، باید به‌سرعت آن را بگیرد و به‌محض گرفتن توپ، بلند بگوید: «استوپ». با گفتن این کلمه همه بازیکنان باید در همان جایی که هستند بایستند و تکان نخورند.

حالا نوبت به آن بازیکن می‌رسد که تصمیم بگیرد توپ را به سمت کدام یک از آنها پرت کند. معمولاً توپ به سمت نزدیکترین فرد پرتاب می‌شود چرا که زدن توپ به او آسان‌تر است. اگر توپ به آن فرد برخورد کرد یا آن فرد جای خالی داد، کسی که توپ به او برخورد کرده یک امتیاز منفی می‌گیرد. اگر توپ به فرد مورد نظر برخورد نکرد، پرتاب‌کننده یک امتیاز منفی می‌گیرد. سپس توپ دوباره در دست فرد بازنده قرار می‌گیرد و دست بعدی شروع می‌شود.
‌

برای انجام بازی استوپ هوایی فقط به یک توپ نیاز است و از آنجایی که این بازی تیمی نیست، به تعداد افراد خیلی زیادی هم نیازی ندارد.

• نکته 1: هر بازیکنی باید توپ را دقیقاً بالای سرش پرتاب کند طوری که محل فرود توپ کمابیش همان حوالی محل پرتاب باشد. در صورتی که پرتاب بیش از حد معینی زاویه داشته باشد، آن پرتاب خطا محسوب می‌شود. برای مشخص شدن خطای پرتاب می‌توان دایره‌ای به قطر 8 الی 10 متر روی زمین کشید و قرار گذاشت که اگر توپ در خارج از این دایره افتاد خطا محسوب شود. هر خطا یک امتیاز منفی برای بازیکن خطاکار به دنبال دارد.
• نکته 2: بهتر است توپ حداقل تا ارتفاع 3 متر به بالا پرتاب شود و بازیکنانی که کمتر از این حد پرتاب می‌کنند امتیاز منفی بگیرند.
  ‌

انتخاب نام مستعار در استوپ هوایی

بنا بر قرارداد بین بازیکنان، اگر امتیاز منفی یک فرد به مقدار مشخصی رسید (مثلاً 5)، سایر بازیکنان به‌صورتی که آن فرد متوجه نشود دور هم جمع می‌شوند و یک اسم جدید برای فرد بازنده انتخاب می‌کنند (که می‌تواند اسم بی‌ربط یا خنده‌داری باشد). از این به بعد، هر کسی باید با این اسم جدید نام او را صدا بزند. اگر کسی به‌اشتباه نام اصلی آن فرد را صدا زد یک امتیاز منفی می‌گیرد.
‌

تکنیک‌های بازی استوپ هوایی

محدودیتی بر ارتفاع پرتاب توپ وجود ندارد. پرتاب‌کننده برای سخت شدن کار گیرنده می‌تواند توپ را تا جای ممکن بالا پرت کند (یا تا جای ممکن پایین با حداقل 3 متر ارتفاع در صورتی که آن فرد دور از او باشد). اما باید حواسش هم باشد که توپ را با زاویه زیاد یا ارتفاع خیلی کمی پرتاب نکند تا خودش امتیاز منفی بگیرد! مهارت در پرتاب توپ یکی از عوامل اصلی برد در این بازی است.

از طرف دیگر، گیرنده وقتی ببیند که یک یا چند بازیکن هنگام گرفتن توپ زیاد دور نشده‌اند، می‌تواند از عمد توپ را رها کند تا به زمین بخورد و بتواند پس از استوپ گفتن فردی را که نزدیکش است به‌راحتی بزند! در واقع این یکی از جذابیت‌های اصلی بازی استوپ هوایی است چون باعث می‌شود بازیکنان همواره از ترس توپ خوردن در حال دویدن و تکاپو باشند. همین باعث می‌شود که استوپ هوایی یکی از پرتحرک‌ترین بازی‌های این فهرست باشد!
‌

پایان بازی استوپ هوایی

وقتی یک بازیکن به امتیاز منفی مشخصی (مثلاً 10) رسید، می‌سوزد و از بازی خارج می‌شود (بعضی‌ها بازیکن بازنده را با توپ‌باران او مجازات می‌کنند!). این بازی تا جایی ادامه می‌یابد که تنها یک نفر در بازی باقی بماند که او همان برنده بازی است.
‌

بازی وسطی

گروه سنی: 7 سال به بالا
تعداد بازیکنان: حداقل چهار نفر (تعداد بیشتر هیجان بیشتر)
ویژگی‌های بازی: به چالش کشیدن مهارت‌های حرکتی، فعالیت بدنی قابل توجه
‌

از محبوب‌ترین بازی های بومی محلی در مدارس که در محله، مدرسه و ایام مسافرت و تفریح انجام می‌شود، بازی وسطی نام دارد. در این بازی محلی پرهیجان و خاطره انگیز چالاکی و قدرت پرتاب توپ حرف اول را می‌زند!
‌

قوانین بازی وسطی

وسطی معمولاً با تعیین دو خط به‌عنوان محدوده پرتاب توپ بازی می‌شود اما بهتر است یک زمین مستطیلی شکل به‌عنوان محدوده بازی در نظر گرفته شود. ابعاد زمین بسته به تعداد بازیکنان می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال، در یک بازی 4 در مقابل 4 نفره، ابعاد زمین بازی می‌تواند 10 در 5 متر باشد. افراد به دو تیم، ترجیحا با تعداد اعضای مساوی تقسیم می‌شوند. یک تیم پشت خط دو عرض مستطیل (تیم آبی در شکل زیر) و تیم دیگر داخل مستطیل (تیم قرمز در شکل زیر) قرار می‌گیرند.
‌

در بازی وسطی گاهی تیم حریف حین پرتاب توپ این شعر را می‌خواند: «بپا که توپ نخوره به پات / بپا یهو نیفته کلات»

یکی از اعضای تیم آبی توپ را در دست می‌گیرد و با پرتاب او بازی شروع می‌شود. او باید توپ را به سمت اعضای هم‌تیمی‌اش و طوری پرتاب کند که به یکی از بازیکنان تیم قرمز برخورد کند. بازیکنان تیم قرمز باید از توپ‌های پرتاب‌شده جای خالی بدهند. اگر توپ به بازیکن تیم قرمز برخورد کند، او از بازی خارج می‌شود. اگر یکی از بازیکنان تیم قرمز بتواند قبل از برخورد توپ با زمین، آن را در هوا بگیرد، اصطلاحاً یک «گل» گرفته. هر «گل» می‌تواند یک بازیکن هم‌تیمی را به بازی برگرداند. اگر همه بازیکنان هم‌تیمی درون زمین باشند، «گل» می‌تواند یک بار آنها را از خارج شدن نجات دهد.

بازی وسطی با چابکی و جای خالی دادن‌های تیم قرمز و نشانه‌گیری و پرتاب‌های تیم آبی دنبال می‌شود. گاهی تیم آبی حین پرتاب توپ این شعر را می‌خواند: «بپا که توپ نخوره به پات / بپا یهو نیفته کلات».
‌

پایان بازی وسطی

بازی تا زمانی ادامه می‌یابد که تنها یکی از اعضای تیم قرمز که احتمالاً چابکترین عضو تیم بوده در زمین باقی بماند. در این صورت، شمارش معکوس شروع می‌شود. اگر آن یک نفر بتواند از ده پرتاب بعدی جای خالی بدهد و جان سالم به در ببرد، دوباره همه بازیکنان تیمش به درون زمین می‌آیند. اما اگر توپ به او برخورد کرد، جای دو تیم عوض می‌شود.
‌

بازی داژبال یا داجبال (Dodgeball) را می‌توان نسخه ورزشی حرفه‌ای و بین‌المللی بازی وسطی در نظر گرفت. در این بازی که در یک زمین 15 در 7.5 متری (یک زمین 7.5 در 7.5 متری برای هر تیم) برگزار می‌شود اعضای هر تیم سعی می‌کند اعضای تیم مقابل را با توپ بزند. با برخورد توپ به هر بازیکن، او از بازی خارج می‌شود. در صورتی که یک بازیکن بتواند توپ را در هوا بگیرد، بازیکن پرتاب‌کننده توپ از تیم مقابل از بازی خارج می‌شود. توپ‌های پرتاب‌شده‌ی هر تیم به تیم مقابل می‌رسند. هر دست بازی به همین شکل ادامه می‌یابد تا زمانی که تمام اعضای یک تیم از بازی خارج شوند.
‌

بازی گرگم و گله می‌برم

گروه سنی: 5 سال به بالا
تعداد بازیکنان: حداقل پنج نفر (همراه یک ناظر یا داور)
ویژگی‌های بازی: ایجاد همدلی و تقویت استعدادهای نمایشی و نقش آفرینی
‌

بازی گرگم و گله می‌برم از بازی های محلی قدیمی ایران و یادآور زندگی دلنشین روستایی در این مرز و بوم است. این بازی سنتی علاوه بر تحرک زیاد، افزایش استقامت و ایجاد همدلی، عناصر موزیکال و نقش‌آفرینی در خود دارد و به افزایش مهارت‌های شعرخوانی و نمایشی افراد کمک می‌کند. گرگم و گله می برم همچنین از بازی های مناسب برای کودکان ابتدایی برای اجرا در مدارس محسوب می‌شود.
‌‌

قوانین بازی گرگم و گله می‌برم

این بازی به هیچ ابزار یا حتی زمین چندان بزرگی نیاز ندارد. ابتدا یک نفر به‌عنوان چوپان و یک نفر به‌عنوان گرگ انتخاب می‌شود. افراد دیگر در نقش گوسفند در یک ردیف پشت چوپان می‌ایستند. هر نفر دستانش را به کمر نفر جلویی می‌گیرد. گرگ در فاصله یک الی دو متری مقابل چوپان می‌ایستد.

هدف گرگ این است که گوسفندها را یکی یکی از سپر محافظتی چوپان خارج کند و آنها را به بدزدد.
‌

گرگم و گله می برم از بازی های سنتی مناسب برای اجرا در مدارس ابتدایی است.

بازی با خواندن شعر از طرف گرگ شروع می‌شود. گرگ در حالی که دائماً چپ و راست می‌رود و به دنبال گوسفندهای قایم‌شده پشت سر چوپان است، این شعر را می‌خواند:

گرگ: گرگم و گله می‌برم
چوپان و گوسفندان: چوپون دارم نمی‌ذارم
گرگ: دندون من تیزتره
گوسفندان: دنبه‌ی من لذیذتره
گرگ: من می‌برم خوبِ خوبشو
چوپان: من نمی‌دم بدِ بدشو
گرگ: خونه‌ی خاله کدوم وره؟
چوپان و گوسفندان (در حالی که به چپ و راست می‌روند): از این وره و از اون وره

حین خواندن و تکرار این شعر، گرگ تلاش می‌کند با حرکت دائم به چپ و راست، گوسفندان را از گروه جدا کند و آنها را یکی یکی بگیرد. اگر گرگ بتواند دستش را به یکی از گوسفندان بزند، آن گوسفند می‌سوزد و مال گرگ می‌شود. همچنین اگر طی این حرکات گوسفندی از زنجیره گوسفندان جدا شود می‌سوزد. چوپان سعی می‌کند تا جای ممکن جلوی گرگ را بگیرد و به او اجازه‌ی عبور ندهد و گوسفندان نیز سعی می‌کنند همیشه پشت چوپان قرار بگیرند و از گله جدا نشوند.
‌

پایان بازی گرگم و گله می برم

بازی وقتی تمام می‌شود که گرگ بتواند همه گوسفندان را به دست بیاورد.
‌

همچنین ببینید:

بهترین بازی های خانگی / 15 بازی داخل خانه که برای انجامشان به وسیله خاصی نیاز ندارید!

چگونه استعداد کودک خود را کشف کنیم و این استعدادها را پرورش بدهیم؟
‌‌