وقتی کسی را می‌بینیم که جلوی یک کاربلد در حال لاف زدن و خودستایی از کار خود است، به او چه می‌گوییم؟
در ادامه داستان ضرب‌المثل‌ها، این بار به سراغ یک ضرب المثل پرحاشیه می‌رویم! «پیش قاضی و ملق بازی» احتمالاً شما هم به‌شکل شفاهی این ضرب المثل را شنیده اید اما کدام یک از صورت‌های نوشتاری آن صحیح است: پیش قاضی و معلق بازی یا پیش غازی و معلق بازی؟
این ضرب المثل معمولاً در مواقعی به کار می‌رود که یک فرد مدعی یا حیله‌گر، پیش یک فرد ماهر و دانا سعی در فریبکاری یا خودنمایی دارد و می‌خواهد خود را فراتر از آن چیزی که هست نشان دهد. اما آیا مراد از فرد دانا و همه فن حریف «قاضی» است که شایسته نیست در مقابل او «معلق بازی» کرد یا این که صورت «غازی» صحیح‌تر است؟
چرا پیش قاضی و ملق بازی صحیح نیست؟
این ضرب المثل در نوشته‌های معاصر عموماً به صورت «پیش قاضی و معلق بازی» آمده است. اما طبق پژوهش علی محمد مؤذنی و مجید منصوری «در این مثل، «قاضی» صورت تغییریافته «غازی» است که با گذشت زمان و مأنوس‌تر بودن معنی «قاضی» نسبت به «غازی» در ذهن و زبان عامه، به صورت و معنی «قاضی» تصور شده است و برای توجیه این امر، پنداشته‌اند که چون «قاضی» فردی آگاه و همه‌فن‌حریف است، نمی‌توان در برابر او معلق بازی کرد».
بنابراین صورت «پیش غازی و معلق بازی» صحیح‌تر است. اما غازی به چه معناست و چرا صورت صحیح‌تر است؟
علت معنایی
بنا بر پژوهش عنوان‌شده، این ضرب المثل در منابع مختلف با صورت‌های مختلفی آمده است، از جمله:
- «پیش قاضی (غازی) و معلق بازی»
- «پیش لوطی و معلق بازی»
- «پیش کولی و پشتک و وارو»
- «پیش میمون و معلق بازی»
با نگاه به این چهار مثل، متوجه می‌شویم که سه مورد آخر که از نظر معنایی به هم نزدیکتر هستند، با مورد اول (قاضی) وجه اشتراکی ندارند. در واقع از لوطی و کولی و میمون معلق بازی سر می‌زند اما از قاضی نه. بنابراین، سه مورد آخر از نظر معنایی صحیح‌تر می‌نمایند.
علت وزنی
در چهار مثل عنوان‌شده، مورد اول از نظر وزن و قافیه هماهنگ‌تر است، چرا که قاضی و بازی هم‌قافیه هستند. اما «غازی» از لحاظ حروف قافیه و جناس، نزدیکی بیشتری به «بازی» دارد. از سوی دیگر، «غازی» به معنای بندباز و رقاص، همچون لوطی و کولی و میمون، از نظر معنایی وجه اشتراک بیشتری با «معلق بازی» دارد. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که «پیش قاضی و معلق بازی» همان صورت نادرست و تغییریافته «پیش غازی و معلق بازی» است و به نظر می‌رسد این صحیح‌ترین صورت این ضرب‌المثل باشد.
پس توصیه ما این است از این به بعد این ضرب المثل را به این صورت بنویسید: «پیش غازی و معلق بازی؟»
معنی ضرب المثل پیش غازی و معلق بازی
معنی ضرب المثل پیش قاضی و معلق بازی (که صورت نوشتاری درست آن «پیش غازی و معلق بازی» است) این است که نباید پیش کسی که مهارت بالایی در کاری دارد دست به خودستایی و خودنمایی بزنیم. در حالت کلی، این ضرب المثل برای ملامت و نکوهش خودستایی به کار می‌رود.
شاید پیش آمده باشد که کاری انجام داده باشیم و گمان کنیم در آن کار به مهارت بالایی دست یافته‌ایم. اما باید بدانیم که همیشه کسی هست که در آن کار از ما بهتر باشد. پس بهتر است به جای خودستایی، تمرکز خود را روی یادگیری و بهتر شدن قرار دهیم.
همچنین ببینید:
داستان و معنی ضرب المثل ﻓﯿﻞ مرده ﻭ زنده ﺍﺵ ﺻﺪ تومنه
معنی ضرب المثل کار نیکو کردن از پر کردن است چیست؟